1. CÜZDE HANGİ SURELER BULUNUR?

Kur'an-ı Kerim'in 1. cüzü, Fatiha suresini ve Bakara suresinin 142. ayetine kadar olan bölümü ihtiva eder. FATİHA SURESİ Fatiha suresi, Mekke döneminde İslam'ın ilk yıllarında tek seferde inmiştir. Peygamber Efendimizin (sav) "Fatiha suresi okunmadıkça hiçbir namaz sahih olmaz" şeklindeki hadisinden de hareketle beş vakit namazın Mekke döneminde kılınması, surenin Mekke döneminde nazil olduğuna dair kanıtlardan biridir.

İbn Mâce, İkâmetü's-salât, 11; Tirmizî, Mevâkît, 69, 115, 116

🔸 Fatiha, "açmak açıklığa kavuşturmak, sıkıntı ve meşakkati gidermek, başlamak" manalarına gelen feth kökünden türemiş bir kelimedir.

🔸 Kur'an-ı Kerim'in ilk suresi ve bir anlamda önsözü olarak görülmesi nedeniyle "Fâtihatü'l-kitâb" tamlaması ile de anılmıştır.

🔸 Fatiha suresi yedi ayettir. Besmelenin sureye dâhil olup olmadığına dair ihtilaf bulunur: Şafiilere göre Fatiha'nın ilk ayeti besmele; Hanefilere göre ise "Elhamdulillâhi Rabbil'âlemin" birinci ayettir.

FATİHA SURESİNDE NEYE İŞARET EDİLİR?

Fatiha suresi, hamdin âlemlerin Rabbi Allah'a ait ve mahsus olduğunu ifade eden ayetle başlar ve bu ayet-i kerime, Kur'an-ı Kerim'in de nüzul nedenlerinin başında gelen tevhidi vurgulamaktadır. Sonraki ayetlerde, Allah'ın esirgeyen ve bağışlayan, hesap gününün sahibi ve hükümranı olduğunu belirten övgü ayetleri yer almıştır.

🔸 Allah Teâla'nın sonsuz merhametine ve yüce kudretine vurgu yapan ayetlerin ardından insanın bu kudret sahibi karşısındaki durumuna işaret edilir. "Biz ancak sana ibadet eder ve yalnız senden yardım dileriz" mealindeki ayet-i kerime, kulun ilahi otorite karşısındaki gerçeğini dile getirir.

🔸 Bir müminin bu ilahi otoriteye istek ve iradesiyle teslim olduğunu kabul etmesi, kulluğu bu esası gözeterek kabullenmiş olması gerekir.

🔸 Fatiha suresi, ibadet, dua ve isteklere dair usul ve adabı da insanlara öğreten bir suredir. Bu doğrultuda önce ne istediğini bilmek, sonra ona gerçekten ihtiyacı olduğunu belirtmek ve sonrasında onu elde etmek için yapılması gerekeni yapmak, istemenin şartları olarak ifade edilir.

🔸 Bu minvalde gerçek duanın bir nimeti hayat etmek ve istemekten de öte, o nimete ulaşmak için doğru yola girme ve o yolda sebat ile ilerleme olduğuna dikkat çekilir.

🔸 Fatiha suresini okuyan, Allah'a kul olduğunu ifade ve ikrar eder, Rabbine doğrudan aracısız bir şekilde seslenir; ilahi lütfa nail olan iyi kulların izlerini takip ederek ilerlerken, kötü duruma düşen, gazaba uğrayan, şaşıranların durumuna düşmemek amacıyla Allah'tan yardım ve hidayet talep eder.

🔸 Bakara suresinin Fatiha suresinin açıklaması olduğu; Âl-i İmrân başta olmak üzere Kur'an-ı Kerim'in diğer bütün surelerinin de Bakara suresinin tefsiri olduğu belirtilir.

BAKARA SURESİ

🔸 Bakara suresi, Kur'an-ı Kerim'in ikinci ve en uzun suresidir. Hicret'in ardından ilk ayetleri Medine'de nazil olan bu surenin nüzul süresi 9 ya da 10 yıl sürmüştür.

🔸 Bakara suresi 255. ayetteki Ayetü'l kürsî nedeniyle "Suretü'l kürsi", içeriğindeki hükümlerin çokluğu nedeniyle "Füstatü'l Kur'an" olarak da adlandırılmıştır.

🔸 Surenin en meşhur adı olan Bakara, Arapçada sığır, inek manalarına gelir ve Hz. Musa döneminde İsrailoğullarında faili meçhul bir cinayet nedeniyle diyet olarak kurban edilmesi gereken bir inekten bahsedilir.

🔸 Kıssaya göre, katilin bulunamaması nedeniyle toplumda büyük bir gerginlik çıkmış ve Hz. Musa'dan bir çözüm talep edilmiştir. Hz. Musa, Allah'tan aldığı vahye uygun olarak bir inek kesmelerini ve bunun bir parçasıyla maktulün cesedine vurmalarını emretmiş; denilenin yapılması üzerine maktul dirilmiş ve kendisini öldürenin kimliğini açıklamıştır.

Taberî, I, 337-340; Râzî, III, 114

🔸 İsrailoğulları kesmeleri gereken ineği kutsal kabul ettikleri için kesmek istememişler ve sığır hakkında, kesilmesi gereken ineğin özelliklerine dair Hz. Musa'ya pek çok soru sormuşlardır. Ayetlerde ineği bulup kestikleri ama "az daha bunu yapmayacakları" bildirilmiştir.

BAKARA SURESİNDE NEYE İŞARET EDİLİR?

🔸 Sure, hem sayfa ve ayet bakımından Kur'an-ı Kerim'in en uzun suresi, hem de içeriğindeki konular ve çeşitlilik bakımından çok yönlüdür.

🔸 Bakara suresinde ilk olarak imanın esasları, insanın yaratılışı, kıblenin değişmesi, namaz, oruç, hac, sadaka, boşanma, nesep, nafaka, borçların kaydedilmesi gibi konulara yer verilmiştir. Surede ön planda tutulan hedeflerin üç noktada yoğunluk kazandığı belirtilir:

➡ İslam'ın iman esaslarını açıklamak, tevhid inancının özelliklerini ifade etmek ve Müslümanların nasıl bir Allah inancına sahip olmaları gerektiğini tanımlamak.

➡ Kur'an-ı Kerim hidayetinin ne olduğunu ve bu hidayet karşısında insanların durumu ve yerini belirlemek.

➡ Müslümanların diğer dinlere mensup kişilerden ayrı, kendine mahsus vasıfları bulunan bir ümmet olduklarını ortaya koymak, ümmetin davranış kurallarını belirlemek ve İsrailoğullarının din anlayışlarında içine düştükleri yanılgı ve sapmalardan misaller vererek Müslümanları uyarmak.

1. Cüz - Bakara suresinin 1-142. ayeti

🔸 Bakara suresinin ilk ayetleri, hidayet karşısında çeşitli insan gruplarının yerini belirleyen bir giriş niteliğindedir. Buna göre insanlar müminler, kâfirler, bir de ikiyüzlü kararsızlar olarak üçe ayrılırlar.

🔸 İlerleyen ayetlerde Allah'a ibadet etmenin önemi, bunun kulluğun gereği olduğu vurgulanır. Göklerde ve yeryüzünde gerçekleşen ve insana sıradan gibi görünen olayların Rabbin yüce kudretinin emsali olduğu belirtilir. Fakat mümin olmak için kudretin varlığını bilmek yetmemekte; vahiy ile gelen ilahi emirleri kabul ederek onlara uymak gerekmektedir. Hidayetin gerçekte ne olduğunu ise yalnızca vahiy bildirir.

🔸 İnsanların Allah tarafından yoktan yaratıldığına, sonra öleceklerine ve nihayetinde Allah'ın huzurunda hesaba çekileceklerine değinilmiştir. Birçok kişi ise bu gerçeği görmezden gelmekte ve inkâra sapmaktadır. Allah'a karşı üstlendikleri kulluk andına karşılık yeryüzünde bozgunculuk yapmaktalardır ve böyle kimseler hüsrana uğrayacaklardır.

🔸 Bu ayetler, insanları yaratılış sebepleri üzerinde düşünmeye sevk etmektedir. Sonraki ayetler ise ilk insanın yaratılışına dair merakı gidermeye yöneliktir.

🔸 Hz. Âdem'in yeryüzünde halife olarak yaratılması, kendisine bilgi edinme yeteneği verilmesi, isimler öğretilmesi, bu özelliği ile meleklere üstün tutulması anlatılmıştır. Aynı zamanda eşiyle birlikte işledikleri günah nedeniyle cennetten çıkarılmaları ve Allah'ın mağfiret etmesi, onlara tövbe etmeyi öğretmesi ve her ikisini de bağışlaması zikredilmiştir.

🔸 Bakara suresinin 40 ila 101. ayetleri, insanlara ve kavimlere dair bazı misaller barındırır. Yahudilerin eski şanlı geçmişlerine ilişkin bazı önemli olayların zikredildiği bu ayetlerde, Hz. Yakub'un soyundan gelmeleri, Tevrat hidayetine ve tevhid inancına sahip olmalarının onlar için büyük bir nimet olduğu belirtilir.

🔸 Allah'ın yardımıyla Mısır'daki kölelikten kurtuldukları, çölde susuz kaldıkları zaman suya, açlık tehlikesi karşısında bıldırcın akınına ve kudret helvasına kavuşmalarının anlatıldığı ayetlerde, Allah'ın bütün bu nimetlerine karşın her defasında peygamberlerini üzdüklerine hatta bazılarını öldürdüklerine işaret edilir.

🔸 Daha da kötüsü, Allah'tan başkasına tapmayacaklarına dair kesin söz vermelerine ve and içmelerine rağmen Mısır'daki eski efendilerinin taptığı kutsal Apis öküzünün bir benzeri olan altın buzağı heykeline tapmaya başlamalarıdır.

🔸 Allah'a verdikleri sözü tutmamışlar, nimetlere nankörlük etmişler ve Allah'ın kurban edilmesini emrettiği o ineği kesmemek için direnmişlerdir.

🔸 Burada esas vurgu ise Müslümanların kendi peygamberlerine karşı gösterecekleri tavırlarda Yahudilere benzememeleri gerektiğidir.

🔸 Peygamberlere dair saygısızlık barındıran düşünce ve sözlerden uzak durma konusunda uyarıcı ayetlerin ardından Yahudi ve Hristiyanların dinde üstünlük iddialarının, yalnızca kendilerinin cennet ehli olduğuna dair inanışlarının yanlış olduğu vurgulanmıştır.

🔸 Halbuki ayet-i kerimede "Özünü iyilikle ve samimiyetle Allah'a yöneltenlere rableri katında daima mükâfat vardır" müjdesi verilmiş ve önemli olanın doğuya ya da batıya yönelmek değil; her yerde Allah'ın kudretini görebilmek olduğuna dikkat çekilmiştir.

🔸 Bu ayetler kıblenin Mescid-i Aksa yönünden Kâbe yönüne çevrilmesi için gerekçe manası taşımaktadır.

🔸 Kâbe, peygamber olan Hz. İbrahim ve oğlu Hz. İsmail tarafından Allah'a ibadet için yapılmış mübarek bir evdir.

🔸 Hz. İbrahim, kendi soyundan Allah'a inanmış insanların gelmesi ve yoldan çıkanları uyarmak üzere Allah'ın onlara kendi içlerinden peygamberler göndermesi için dua etmiştir.

🔸 Hz. Yakûb da ölüm döşeğindeyken çocuklarından ataları Hz. İbrahim'in dinine bağlı kalacakları hususunda söz almıştır.